Her sene sonu yapılan bu yılın en iyisi, en yenisi, en güzeli, en konuşulanı gibi değerlendirmelerin arasından en çok ilgimi çekenlerden biri “yılın kelimesi” seçimi. Bu seçim her sene çeşitli kurumlar tarafından yapılıyor ve aslında bize yaşam tarzlarımızı, ne yaşadığımızı, alışkanlıklarımızı, gündemimizi de anlatıyor biraz. Yıl içinde neyi merak ediyor ve konuşuyorsak onu arıyoruz arama motorlarında ve sözlüklerde sonuç olarak. Bu da en çok kullandığımız kelime olarak kendini gösteriyor. Bu seçimde de en güvenilir olanı ve kabul göreni Amerika’nın en eski sözlük yayıncısı olan Merriam-Webster. Köklü kurumun 2023 yılının kelimesi olarak seçtiği sözcük geçtiğimiz günlerde açıklandı. Bu sene aramalarda çok ciddi artık gösteren kelime: “Authentic”

Authentic

Önce kelimenin anlamlarına bir bakalım dilerseniz. Çünkü sözlük, authentic kelimesinin birden fazla anlamının olmasının bu artışta etkili olduğunu belirtmiş. Kelimemiz, özgün, hakiki, gerçek, güvenilir, esas, orijinal, otantik, geçerli, inanılır… gibi anlamlarda kullanılıyor. Türkçeye ise otantik olarak geçmiş durumda.

Bu kelimeye olan ilginin artmasının sebebi olarak “sosyal medya, kimlik, ünlüler ve yapay zeka hakkındaki konuşmalar ve hikayeler” gösterilmiş. Bunun yılı hangi konuları konuşarak geçirdiğimizin bir yansıması olduğu çok açık, öyle değil mi?

Neden Bu Kelime?

Yapay zekanın hayatımıza girmesiyle gördüğümüz şeyin gerçek olup olmadığı yanılgısı “Yanlış veya taklit olmayan”, “gerçeklik payı olan” ve benzer anlamları olan bu kelime ile gerçek ile gerçek olmayanı ayırt etmeye çalışmışız gibi duruyor. Teknolojinin ilerlemesi şahane, insan aklının almayacağı boyutlarda gelişmeler oluyor, daha nereye gidebileceğini biraz hayal ettikçe veya futuristlere kulak verdikçe etkilenmemek elde değil. Ama diğer bir yandan bir parça da olsa acıklı bir hal içindeyiz sanki.

Ne de olsa gerçek ile sahte olanın arasındaki çizginin giderek belirsizleşmesi ile popülerlik kazanan bir kelime var önümüzde. X platformunun sahibi Elon Musk’ın, sosyal medya hesabından yaptığı “İnsanlar daha gerçek (authentic) olmalı” paylaşımı da bu kelimenin aramalarında artışa sebep olan çok önemli bir başka etken tabi. Ki Elon Musk bu yaşadığımız gerçek/sahte algı bozukluğunun baş kahramanlarından. Bir de karşımıza geçmiş daha “authentic” insanlar olmamız gerektiğini söylüyor. Bu ne yaman çelişki?

“Yapay zeka” kavramını tamamen bu zemine oturtmak da yanlış elbette. İş süreçleri, verimlilik, üretim gibi bir çok konuda çığır açan bir teknolojiden bahsediyoruz. Hakkını yemeyelim. Ancak avucumuzun içine sığdırdığımız yeni hayat merkezlerimiz olan dijital dünyamızda sarsıcı bir etki yarattığı kesin. Filtrelerle başa çıkamamışken, yapay zeka ile olmadık kişilere olmadık işler yaptırmak mümkün oldu ve işin kötüsü de çoğu kez bu kurgu gerçek sanılıyor. “Deepfake” denen yapay zeka kullanılarak üretilen sahtecilik ise bir başka, büyük bir suç organizasyonu olarak hayatımızın orta yerinde. Daha yakın zaman önce İspanya’da internetten sadece yüzlerinin fotoğrafı alınan 20 genç kıza deepfake ile üretilmiş çıplak fotoğrafları ile şantaj yapıldı ki bu işin çok dramatik bir başka boyutu.

Tamamen yapay, üretilmiş, kurgulanmış bir hayata doğru hızla koşuyor oluşumuz ve işin kötü tarafı da bunun insanları mutlu ediyor olması, kendi kurguladığımız alternatif bir hayatı yaşamak fikrinin, sanal da olsa tatmin edici gelmesi bana tehlikeli geliyor. Filmlerde gördüğümüz, sadece evde oturup mutlu dijital hayatını seyreden insanlar olmak da var en sonunda. Ki olmaz olmaz demeyelim. Kim derdi ki pandemi olacak ve tüm dünyaca evde oturacağız? Oldu! Her şey olur. Şimdi masum görünen ve bizi eğlendiren bu yapay zeka teknolojisi işi bambaşka boyutlara taşıyabilir, hem de çok yakında. Bu sebeple de bu yıl en çok aranan ve yılın kelimesi olan “authentic” olmak ve öyle kalabilmek gerçekten önem kazanıyor gibi görünüyor.

Diğerleri

2023 yılının bir diğer popüler kelimelerine bakarsak ise Oxford sözlüğü çekicilik, karizma anlamına gelen “rizz” kelimesini seçmiş. En çok aranan diğer kelimeler de elbette bu sene dünyanın bir başka yerinden gündeme oturan coronation (taç giyme töreni), dystopian (distopik), indict (itham etmek) ve doppelgänger (görsel ikiz). Tüm bu aramaların her biri kendi bölgesini etkileyen olay veya durumlar sebebi ile gündeme taşınmış. Ancak bunların arasında “authentic” dünya çapında etkili olmuş görünüyor.

Öte yandan, Merriam-Webster 2022 yılının kelimesi olarak “gaslighting”i seçmişti. Gaslighting, özellikle kişinin kendi çıkarı için bir başkasını kasten yanıltması, psikolojik manipülasyon yoluyla birinin kendinden şüphe etmesini sağlama çabası anlamına geliyor. Gaslighting ile ilgili yazımı buraya tıklayarak okuyabilirsiniz.