Her şeyin çabucak akıp gittiği, hızlı ve çözüm odaklı olanın makul olduğu teknolojik bir çağdayız. Tüm bu hıza rağmen, erteleme ve son dakikaya bırakma alışkanlığı bir çoğumuz için içinden çıkması zor bir hal almış durumda. Biz de yaşadığımız bu problemin nedenlerini ve çözüm yöntemlerini konunun uzmanı Uzman Klinik Psikolog Müge Leblebicioğlu Arslan’a danıştık.
Hepimiz gün içinde sağlık, duygu durumu ya da kişisel faktörlere bağlı olarak erteleme davranışında bulunabiliyoruz. Ancak her yetiştiremediğimiz ya da sonraki güne aktardığımız iş, erteleme bozukluğu yaşadığımız anlamına gelmiyor tabii. Psikolog Müge Leblebicioğlu Arslan’a göre erteleme bundan ziyade, sonuçlarını bile bile yapmak istediklerimizi bilinçli olarak askıya almak, bunları yapmaktan kaçınmak anlamına geliyor. Fakat spesifik olaylar dışında bu durum uzun vadeye yayılırsa müdahale şart.
Erteleme davranışı kişiyi kısa vadede rahatlatsa da uzun vadede işlevsel olmayan sonuçlara yol açabiliyor. Yapmak durumunda olduğumuz şeyin kendisi bazen can sıkıcı ve bunaltıcı olabiliyor ve bundan kaçınmak için ertelediğimizde geçici bir rahatlama hissediyoruz. Bu rahatlama hissi insan için bir ödül gibi ve sürekli hale geldiğinde erteleme alışkanlığı kazanıyoruz. İnsan kısa vadedeki bu rahatlama hissine alışıp sürekli olarak kaçınmaya başlarsa uzun vadede istek ve ideallerinden uzaklaşıyor.
Erteleme Davranışına Neden Olan Faktörler:
- Zaman yönetimi konusunda güçlük yaşamak.
- Mükemmeliyetçi kişilik örüntüsüne sahip olmak.
- Gerçekçi ve ulaşılabilir hedef oluşturmamak.
- Başarısızlık korkusu yaşamak, yetersizlik inancı yüksek ya da öz güveni düşük olmak.
- Erken dönemden itibaren sorumluluk sahibi olmamak.
- Odaklanmada zorluk çekmek, dikkat eksikiliği yaşamak ya da çabuk sıkılmak.
- Sürekli olarak diğerleri tarafından ihtiyaçların karşılanması.
- Sosyal medya kullanımının gereğinden fazla olması.
Erteleme davranışının getirdiği sonuçlar sadece kişilerin o anki günlük işi üzerinde değil, kişileri fiziksel, sosyal ve psikolojik açıdan da bütünüyle olumsuz yönde etkileyebiliyor. Bu durum uzun vadede kişilerin yaşamdan aldıkları doyumu düşürerek, depresyon, anksiyete ve yüksek stres algısı gibi psikolojik belirtilere; uyku bozukluğu ve şiddetli düzeyde ağrı gibi fiziksel belirtilere, öz güven eksikliği ve sosyal içe çekilme gibi sosyal belirtilerin oluşumuna neden olabiliyor.
Erteleme Davranışını Önlemek İçin Neler Yapılabilir?
- Öncelikle varsa erteleme davranışına yol açan yaşam koşulları saptanmalıdır.
- Gerçekçi, ulaşılabilir, olumlu ve esnek bir hedef oluşturmaya özen gösterilmelidir.
- Genel hedeflerden ziyade zaman ve öncelik sırasına uygun spesifik hedefler oluşturulmalıdır.
- Ya hep ya hiç düşüncesi yerine esnek düşüncelere yönelmek son derece önemlidir. Örneğin, iki saat ders çalışmayı hedefleyen ancak bu konuda erteleme davranışında bulunan bir öğrencinin hiç çalışmamak yerine yarım saat olsa dahi çalışmak için adımlar atması hatta kitaplarını masaya koyması bu adımlar arasında sıralanabilir.
- Aynı anda birden fazla hedef yerine tek bir hedefe odaklanmak erteleme davranışına müdahalede önemli bir adım olduğunu söyleyebilirim. Özellikle bir hedefi gerçekleştirme konusunda zorlanıyorsanız aynı anda birden fazla davranışı gerçekleştirmek kişiyi daha fazla yorabilir ve erteleme davranışını beraberinde getirebilir.
- Ertelediğiniz davranışa yönelik yakınlarınızdan destek almak.
- Tüm bu adımlara rağmen erteleme davranışınızın devam ettiğini düşünüyorsanız ve bu durum günlük hayatınızda ki işlevselliğinizi olumsuz yönde etkilemeye başladıysa psikoterapi desteği almanız psikolojik iyi oluşunuzun sağlanması açısından oldukça önemli olacaktır.
